Telewerk en motivatie: vriend of vijand?

Hoe heeft telewerk onze motivatie veranderd? En hoe moeten ondernemingen omgaan met de nieuwe verwachtingen van werknemers? Fred Colantonio, bedrijfscoach, auteur en spreker, deelt zijn ervaring.

Wat zorgt ervoor dat iemand gemotiveerd is voor zijn job?

‘Volgens de specialist Daniel Pink is intrinsieke motivatie gebaseerd op drie drijfveren: de behoefte aan autonomie, de behoefte aan controle en het zoeken naar betekenis. Elk van deze componenten wordt noodzakelijkerwijs beïnvloed door telewerk, in verschillende mate naargelang van de organisatie en het individu.’

Zorgt telewerk niet voor een zwakkere ‘zingeving’ als medewerkers zich fysiek verder van hun organisatie bevinden?

‘Het hangt allemaal af van waar iemand die zingeving uithaalt. Voor sommigen staat het gelijk aan de raison d'être en de betekenis van een job. De laatste jaren worden bedrijven enorm uitgedaagd om aan dat “waarom” te werken. Ze zijn daardoor meer aandacht gaan besteden aan hun mission statements. Maar zingeving kan ook komen van de richting die je uitgaat met je job: het gaat dan om een te bereiken bestemming, een te verwezenlijken ambitieuze visie. Maar je kan ook zingeving halen uit een gevoel. Of je kan verleid worden door het avontuur, zoals in de dynamische omgeving van een start-up, zonder verdere vragen te stellen over het waarom of de precieze richting. Wat zinvol is, verschilt van persoon tot persoon. Hetzelfde geldt voor het effect van telewerken op de motivatie.’

Motivatie is niet alleen intrinsiek. De relatie met collega's telt ook mee.

‘Persoonlijke ontwikkeling alleen is inderdaad niet genoeg. Elke manager moet zijn teams samenstellen met complementaire profielen waarbij elk zijn eigen competentiegebied of managementkwaliteit heeft. Die kunnen te maken hebben met kennis van de business, technische of uitvoerende vaardigheden, creativiteit of het vermogen om dingen in vraag te stellen. Dit staat haaks op de “legers van klonen” die te veel managers instinctief geneigd zijn om rond zich te verzamelen wanneer ze door een fase van transformatie, verandering of innovatie gaan.’

En wat is het belang van de werkomgeving in de brede zin van het woord?

‘Zelfs wanneer iemand zich omringt met complementaire profielen, moet het speelterrein zich lenen tot ontwikkeling en ontplooiing. Het is daarom aan de onderneming om haar cultuur en verwachtingen te verduidelijken: de uitwisseling van informatie, het verwachte gedrag, relatiebeheer, erkenning - waartoe ook beloning behoort - en het nastreven van doelstellingen.’

Welke invloed heeft telewerken gehad op de relatie tussen werknemer en werkgever?

‘Door het telewerken heeft iedereen zijn of haar verhouding tot tijd, ruimte en soms zelfs tot anderen opnieuw kunnen vormgeven. Die plotselinge nieuwe mogelijkheden verstoorden de gebruikelijke rituelen. Toen het tijd was om terug te gaan naar kantoor, wilden sommigen niet terug. Anderen waren vastbesloten om wel terug te gaan. Dit kan een bron van besluiteloosheid zijn voor een organisatie, omdat er rekening moet worden gehouden met verschillende intensiteitsniveaus. Geen zekerheden en totale beperkingen meer: het gaat om nuance.’

Hoe moeten bedrijven daarop reageren?

‘Open spaces, telewerken, hr-software... Naarmate de managementtrends veranderen, nemen ook de manieren van werken en hulpmiddelen toe. Het tempo is zodanig versneld dat HR-managers zich vaak overweldigd, uitgeput en verloren voelen wanneer ze geconfronteerd worden met paradoxale verwachtingen zoals “ik wil vrijheid en zekerheid” of “ik wil autonoom zijn maar niet alle verantwoordelijkheid op mij nemen”. De tools die gebruikt worden, moeten voortvloeien uit de bedrijfscultuur die wordt vormgegeven door de nieuwe gewoonten. Veel bedrijven doen het echter andersom en bekijken de problemen eerst door het aanbod aan instrumenten. Op managementniveau komt het erop aan (opnieuw) te verduidelijken waaruit de bedrijfscultuur bestaat, door management en werknemers bij de denkoefening te betrekken. Het is dan aan de onderneming om dit concreet te vertalen in gebruiksmogelijkheden en tools, rekening houdend met de nieuwe situatie.’