Stakingsrecht: wat zijn de voorwaarden?

Nu de sociale conflicten in heel Europa toenemen, stellen veel Belgische werknemers en werkgevers zich heel wat vragen. Wie heeft het recht om te staken? Verschilt dit recht van sector tot sector? Is een minimale dienstverlening altijd verplicht? Hoe zit het met de werknemers die niet meestaken? Wie betaalt de stakende werknemers? Catherine Mairy, Legal Expert bij Partena Professional, maakt de balans op.

Ondanks het feit dat het stakingsrecht in België wordt erkend, is het belangrijk te benadrukken dat er in ons land geen wettelijke definitie van dit begrip bestaat. "In het algemeen wordt een staking gedefinieerd als een tijdelijke en collectieve neerlegging van het werk. Wanneer werknemers staken, is het niet hun bedoeling om hun arbeidsovereenkomst met hun werkgever te beëindigen. Achter deze actie gaat altijd een eis schuil, die vaak verband houdt met de verbetering van de arbeidsomstandigheden", legt Catherine Mairy uit.

Hebben alle werknemers het recht om te staken?

Alle werknemers, al dan niet bij een vakbond aangesloten, hebben het recht om te staken. Wanneer werknemers willen staken, stellen de vakbonden de werkgever daarvan vooraf in kennis door een stakingsaanzegging neer te leggen. De te volgen regels worden gewoonlijk op sectoraal niveau vastgesteld. Men spreekt dan van een "gewone" staking en dit in tegenstelling tot een "wilde” staking waarvoor geen stakingsaanzegging vooraf werd neergelegd. "Over het algemeen kan deze aanzegging ook worden gebruikt om besprekingen tussen de werkgever en de vakbonden op gang te brengen of voort te zetten om de impasse te doorbreken voordat de staking plaatsvindt", legt Catherine Mairy uit.

Worden werknemers betaald als ze staken?

Om deze vraag te beantwoorden is het van belang een onderscheid te maken tussen twee soorten werknemers: werknemers die lid zijn van een vakbond en werknemers die dat niet zijn. "Wanneer de staking door zijn vakbond is erkend, zal een staker die lid is van een vakbond een vergoeding van de vakbond krijgen. Anderzijds, als een werknemer die lid is van een vakbond besluit deel te nemen aan een wilde staking (d.w.z. een staking waarvoor geen aanzegging werd neergelegd), krijgt de werknemer, ook al is hij lid van een vakbond, geen vergoeding van de vakbond, aangezien de vakbond de staking niet erkent. Als een werknemer die geen lid is van een vakbond besluit mee te staken, krijgt hij geen vergoeding, ook al werd er vooraf een stakingsaanzegging neergelegd" , legt Catherine Mairy uit.

Hoe zit het met de werknemers die niet willen meestaken?

Hier moet een onderscheid worden gemaakt tussen twee scenario's. Indien een werknemer die niet wenst te staken, toegang heeft tot de bedrijfsgebouwen of, indien zijn werk dit toelaat, kan telewerken, kan hij uiteraard blijven werken. Anderzijds kan een werknemer die geen toegang heeft tot de bedrijfsgebouwen en niet kan telewerken, onder bepaalde voorwaarden aanspraak maken op een werkloosheidsuitkering. "In dit geval onderzoekt het beheerscomité van de RVA het dossier na een aanvraag van de werkgever. Als dit beheerscomité een gunstig advies uitbrengt, kunnen de betrokken werknemers een werkloosheidsuitkering krijgen", legt Catherine Mairy uit.

Is een minimale dienstverlening altijd verplicht?

Nee, een minimale dienstverlening is niet altijd verplicht. Dit is daarentegen wel het geval in sommige sectoren, zoals ziekenhuizen. "Minimale dienstverlening" betekent dat werknemers moeten werken om een minimale activiteit, prioritaire taken, te kunnen garanderen. De regels worden over het algemeen op sectoraal niveau vastgesteld", vervolgt Catherine Mairy.

Heeft een werkgever het recht om stakers tijdelijk te vervangen?

Nee, wanneer werknemers hun stakingsrecht uitoefenen, is een werkgever verplicht om het minder personeel te doen. Bijgevolg heeft hij het recht niet om hen te vervangen door tijdelijke werknemers of werknemers met een vervangingsovereenkomst.

Hoever kunnen stakers gaan in hun acties?

De stakingspost moet altijd vreedzaam zijn. "Zelfs als de eis gerechtvaardigd is, moet de wijze waarop het stakingsrecht wordt uitgeoefend altijd proportioneel zijn. Stakers hebben bijvoorbeeld niet automatisch het recht om niet-stakende werknemers de toegang tot de bedrijfsgebouwen te ontzeggen. Het is belangrijk om altijd met respect en gezond verstand te handelen, ongeacht de aard van de eisen. Als de actie te ver gaat en als er bijvoorbeeld sprake is van gewelddadige handelingen of buitensporig gedrag, is het aan de rechtbank om dit geval per geval te beoordelen", besluit Catherine Mairy, jurist bij Partena Professional.